OM SWASTYASTU.......................SELAMAT DATANG DI BLOG KAMI................................

Selasa, 16 Agustus 2011

I Dewa Gede Muter dari Lontar Warmadewa Tatwa

Lontar Warma Dewa Tatwa

1. Ri sajeroning Lontar Warma Dewa Tatwa maosang sane kasungsung ring Grya Alit Kaleran Uma Diwang , duk pemadegan Ki Gusti Gede Sengguan angenter jagat Belayu saha dados patengen Dalem Gelgel Ida Dalem Waturenggong ring warsa surya margana pandawa katekeng gua. Duk punika jagat Belayu mangguh ring Gelgel tur katertibang sahananing wet bet sang ksatrya kasukserah ke Belayu mawit saking Ida Baghawanta Dalem Ida Danghyang Dwijendra ngalimbakang ring jagat Bali, utawi ke suang -suang sane patut kaunggahang ring kecaping sastra aji.

2. Ceritayang mangkin ri pemadegan Sri Kesari Warmadewa angenter jagat bangsul, ring warsa dewa candra tikang geni jagat bangsul suwe enteg aris kagentos antuk putrane sane maparab Sri Ugrasena Warmadewa ring warsa dewa ning netra. Taler becik pamargine aris kagentos antuk putran idane sane maparab Sri Tamba Endra Warmadewa punika ring warsa dewa pandawa lan gua. Taler kagentos antuk putrane sane maparab Sri Candra Bayu Singa Warmadewa ring warsa dewa rasa katekeng bumi. Wus punika kagentos malih antuk putrane sane maparab tan tios ida Sri Jana Sadu Warmadewa ring warsa dewa cangkranggi katekeng dewa. Duk punika jagat bangsul nemu gemuh, aris kagentos antuk sang putri sane maparab Sri Wijaya Dewi taler ring warsa dewa gadung tekaning parwata. Wus punika malih kagentos antuk putrane sane maparab ida Sri Darma Danaya Warmadewa ring warsa bumi surya lan bintang.

3. Ri pemadegan ida Sri Darma Danaya swe ida ngambel jagat bangsul tur sida angambil rabi saking treh mpu sendok sane maparab Sri Dewi Guna Priya Darma Patni tur sida ametu putra tatiga . Sane paling duwur maparab ida Sri Erlangga. Arin nyane sane kaping kalih maparab Sri Darma Kata Raja. Sane paling alit maparab Sri Aji Andaka Raja. Sri Erlangga dados raja Kediri tur sida angambil rabi sane maparab Diah Kili Suci. Aputra kalih diri kang wayah anama ida Sri Semara Wijaya lan arinnyane maparab Sri Mapanji Gora Soka dados raja jenggala. Ida Sri Semara Wijaya dados raja Gagelang. Ida Sri Mapanji Gora Soka asuta satunggal maparab Sri Dewi Candra Kirana. Sri Dewi Candra Kirana asuta Sri Kameswara. Sri Kameswara asuta Sri Jaya Saba. Sri Jaya Saba asuta Sri Jaya Sastra utawi Sri Sastra Jaya. Sri Sastra Jaya asuta ida Sri Kresna Kepakisan. Sri Kresna Kepakisan rawuh ke Bali ring warsa surya geni warna lan geni

4. Tur sida kaabih antuk para ksatrya – ksatrya majapahit punika tan tios Ki Arya Kenceng, Ki Arya Sentong, Ki Arya Belog, Ki Arya Kutawaringin, lan sane tiosan. Ki Patih Gajah Mada dados manggalaning yuda yukti teguh lan sakti – sakti. Nika makawinan ida sang raja Bali sira Dalem Beda Ulu lan para patih idane sami seda ring payudan. Irika Aris ida Sri Soma Kepakisan keadegang sang raja Bali punika ring warsa surya geni margana lan bumi. Ri pemadegan ida Sri Soma Kepakisan angenter jagat Bali ida madruwe putra petang diri kang wayah maparab ida Dalem Wayan, arinnyane maparab ida dalem Made kaping tiga istri maparab ida Dalem Sukania sane paling alit maparab ida Dalem Ketut. Ida Dalem Ketut sane ngentosin ida I aji, sira Sri Kresna Kepakisan dados raja Bali.

5. Caritayang ri pemadegan sira Dalem Ketut angenter kedaton Bali yukti Bali tunggil ke Jawa pamekas ke majapahit tur ida Dalem Ketut kepica pusaka keris anama Ki Ganja Dungkul. Mawit punika jagat Bali kasub ke dura Negara. Lan ida Dalem Ketut sampun sida aputra petang diri kang wayah maparab ida Dalem Ele, kang ari ida Dalem Tarukan, kaping tiga maparab ida Dalem Tegal Besung kaping alit maparab ida Dalem Ketut Ngelesir sami pada tan eling ring jagat ngantos ida dalem Ele, ida sampun keadegang sang nateng Bali nanging ida setata lempas ring swadarma ning sang nateng. Setata ida ngerumrum wong pawestri ngantos ring kedaton makweh para mantri tungkas ring pamargi. Asapunika taler Ida Dalem Tarukan sue ida tan adruwe putra.

6. Bawosang mangkin yan akudang warsa ida Dalem Tarukan sampun aperabian nanging tan adruwe putra irika aris wenten kayun ida meras putran sang raja blangbangan sane maparab Ki Penandang Kajar kedana putra ring ida Dalem Tarukan tur ida keadegang sang nateng samprangan, anganti rakan ida Dalem Ele nanging ida tan kayun sangkan ida ngambek kepanditan. Irika aris ida Dalem Tarukan nitahang putrane Ki Penandang Kajar ngeruruh pamannyane ida Dalem Ketut mangda mantuk ke samprangan ngenter jagat nanging tan mapikolih pinunasnyane. Irika aris sira Ki Penandang Kajar emasin sungkan tambis – tambis seda. Irika aris sang bapa ida Dalem Tarukan asesangi pet prade sira Ki Penandang Kajar kenak malih kadi jati mula sumanggup pacang kejangkepang ring putrin ida Dalem Ele sane maparab Ni Diah Dewi Putri samprangan. Wus sang bapa asesangi asapunika dados kenak ida Ki Penandang Kajar , irika aris ida sang putri kaplegandang kejangkepang ring ida Ki Penandang Kajar, dados duka I aji tan pira – pira mireng indike punika. Sahasa ida Dalem Ele niwekang pusaka Ki Tanda Langlang nuwek sang kalih ngantos ngemasin seda ring gedong tur ida Dalem Tarukan karejek dados rames siate ring desa Tarukan.

7. Sangkan dobel prajurit Dalem dados kasor ida Dalem Tarukan, rarud ninggal rabi kantun bobot ring kedaton Tarukan tur ke lapu – lapu pemargine jeg saget tiba ida ring Desa Tampuagan. Kesah saking tampuagan aris ngungsi pesraman Ki Dukuh Pantunan. Saking pesraman Ki Dukuh Pantunan ngungsi ke Bubug tegeh ring wawidangan Ki Gusti Ngurah Poh Landung. Irika aris ida Dalem Tarukan kekaryanang pesraman mawasta pesraman Jenggala Sekar. Yan asapunapi indike dados kaambil putran Ki Gusti Ngurah Poh Landung sane mewasta Ni Luh Guaji kaanggen rabi tur sida metu putra kalih diri. Kang wayah anama Ki Gusti Gede Sekar, lan arinnyane anama Ki Gusti Gede Pulasari tur rabine ring Tarukan sampun maputra I Dewa Gede Muter.

8. Wus punika ida Dalem Tarukan malih ngambil rabi putran Ki dukuh Darmaji anama Ni Luh Made Sari taler sida adruwe putra kalih diri, kang wayah anama Ki Gusti Balangan arinnyane istri anama Ni Gusti Luh Wanagiri, tur ida kaabih ring para andel – andel punika tan tios Ki Gede Poh Landung, I Dewa Ngurah Kubakal, Ki Gusti Ngurah Pande, Ki Gusti Agung Bekung lan Ki Gusti Bancang Sidem. Amenika pengabih ida sane sutindih tur ida Dalem Tarukan malih ida ngambil rabi arin Ki Gusti Bancang Sidem anama Ni Luh Bancang taler aputra kalih diri kang wayah anama I Dewa Gede Bahayu kang ari anama I Dewa Dangin. Tan panjang bawose yukti tunggil pakayun sang putra lan I aji irika jumenek ring Jenggala Sekar ngantos ping tiga utusan saking ida Dalem Gelgel mangda ida kayun budal ke Gelgel, nanging ida kang putra sinamian tan sida ngiringang setate tungkas ring ida Dalem. Nika makawinan ida Dalem duka tan pira – pira saha ngutus prajurit sane sampun pascat ring payudan tan tios punika Ki Arya Kebon Tubuh, Kiyayi Kaler, Kiyayi Anglurah Denpasar, Kiyayi Anglurah Tabanan, Kiyayi Anglurah Karangasem, Anglurah Kapal lan manca agung – manca agung pada ngawa prajurit domas diri.

9. Irika Aris I Dewa Gede Muter Karejek ring Jenggala Sekar dados rames siate bedil panah tulup katumpli pada saling walesang tan wenten menang tan wenten kalah pada – pada ngadu kediran pada sakti lan pada teguh tan silah dening senjata. Apeken siate majugar mapan prajurit dalem eling ring pangandikan ida Dalem maka sami putran ida Dalem Tarukan tan pisan dados kasedaang, mangda katur kari maglogor. Yan asapunapi indike sangkan prajurit dalem wikan pascat dobel dados sami penmgabih – pengabih I Dewa Gede Muter seda ring payudan. Asapunika taler I Dewa Gede Muter karebut ngantos tambis – tambis seda, dados kacingak ring Ki Gusti Poh Landung. Irika aris putra – putra Dalem Tarukan kepandikayang mundur. I Dewa Gede Sekar ngungsi Nyalian, Ki Gusti Dangin ngungsi Sukasada mairingan roras diri. I Dewa Gede Muter lan Ibunya Ni Gusti Luh Tarukan kakepung ngantos ke ler bukit dados masingidan I Dewa gede Muter lan Ibu nia ring alas kayu cempaka sane mewasta alas Daha. Tan wenten acaket sirih saget malih rawuh prajurit Gelgel nyabsab utawi ngerasak alase ring sajeroning ler bukit nanging I Dewa Gede Muter tan kepanggih. Mapan sampun liwat doh pemargine irika aris alase ke pastu mogi – mogi alase ri okas madan alas Grasak wit saking ke grasak antuk prajurit Gelgel. Irika aris I Dewa Gede Muter ngelanturang pemargi nyusup maring alas padang sate sane tenget madurgama pisan tur sang kalih ararean ring sor taru sane ageng. Taru punika mawasta Taru Bekul. Irika I Dewa Gede Muter nyelsel raga sareng kalih, diastu magedong batu tan urungan pacing mati. Durung puput bawose saget rawuh prajurit Gelgel masuryak mawanti – wanti nunjelin alas irika aris genahe punika kapastu. “ Ih iba kayu bekul iba nulungin wake, sada wake selamet. Dumadak tongose ene riokas maguna. Jani wake bakal ngadanin iba Batan Bekul, sawireh dini tanggun laran wakene amanguh ale jani wake ngadanin tongose ene Tanggun Wisia.”

10. Ri wawu I Dewa Gede Muter pacang matinggal saking genahe punika saget maclempung sang kalih ring tanah nyanyade sane apengadeg dalem nyane tur alase punika sampun kakurung kaiter. Sangkan paswecan widhi dados wenten kedis titiran sekuti –kuti matinggah ring padang satene tur makweh sane manjus ring toya rawe – rawe ne punika. Irika aris I Dewa Gede Muter asesambatan. “Ih iba kedis titiran puwuh kidang tulung wake wong nista tanpa guna, pet prade wake nemu sadia, wake bakal tan nyakitin iba apa buin wake mangan anake buka iba, tulung wake ane jani.” Asapunika sesambat I Dewa Gede Muter ring I kedis titiran, dados medaging pinunas nyane dados sahasa prajurit gelgele mabalik budal.

11. Caritayang mangkin prajurite sampun mabalik ke gelgel dados sang kalih kantun leb ring tanah nyanyade punika tan sida matingtingan, rasa ada anak ngisi asta suku I Dewa Gede Muter. Irika aris I Dewa Gede Muter angincep adnyana anguncarang aji panglepasan. Durung puput angincep adnyana jeg wenten nyuh ageng pisan tanpa kulit ring ajeng I Dewa Gede Muter. Irika aris nyuhe punika ke belah dados kalih tur nyuhe punika tanpa isi kemaon kau kewanten. Nika aris keangge nyendok – nyendok nyanyade ring samping nyane tur kepunduhang. Wus punika wawu sang kalih dados matingtingan. Yan akudang pal ida ngedaksina, irika aris ida angawe jenek tur ida aganti parab maparab Ki Wayahan Kau, Ibunnyane maparab Ni Luh Taman. Bawosang yan akudang warsa Ki Wayahan Kau jumenek ring tanah Enengan-ne punika dados nginggil paswecan widhi-ne irika aris makweh panjake rauh makanti, wenten nunas ajah indik Aji Panglepasan utawi Aji Ki Punggung Tiwas utawi ke Darman.

12. Ngantos sang Nateng Banjar sayang ring Ki Wayahan Kau taler sangkan langgeng ring Darma pemaculan, irika aris sedauh tukad Mendaum kapica ring Ki Wayahan Kau. Taler Ki Wayahan Kau ngardi bangket subak Celebung dauh tukad saha Pura Munduk Catu, lan subak Pengaringan, subak Kaligenit, subak Banyuriris, lan subak Umadesa. Amenika swadarman Ki Wayahan Kau angabe sukertaning jagat mawit saking rawa – rawe ngantos jagat pradesa.

13. Caritayang mangkin ring warsa surya geni warna lan geni sampun seda sang raja Bali sira ida Dalem Bedaulu wit treh sang Nateng Batur Balingkang ring warsa surya geni katekaping pandawa, dados nginggil kadigjayan putrannyane sang raja Dalem Bedaulu sane meparab ida Dalem Tekawa. Panjak utawi jagat se-ler bukit sami kakwasa sangkan pengabih ida tan wenten tios Ki Pasung Giri putran Pasung Grigis sane magenah ring ularan sampun awadwa siu domas prajurit. Ki Tunjung Purwa putran Ki Tunjung Tutur malinggih ring Tianyar angenter prajurit siu satak diri. Si Ngurah Banyuwedang putran Dalem Kedisan angenter parayuda siu domas diri, lan pakatik – pakatik Ki Pasek Kayu Selem nongan, Ki Pasek Kayuan, Ki Pasek Trunyan, Ki Pasek Celagi Seririt, Ki Pasek Gobleg, sang nateng se-ler bukit sami ngabih ida Dalem Takawa. Dados rames siate ngantos – ngantos sang nateng Majapahit ngutus wirayuda andel - andel putran sira patih Gajah Mada sane maparab Ki Patih Marga Lweh, Ki Patih Tegteg, Ki Patih Menjung, Ki Patih Gui sami angawa prajurit siu domas diri. Dados rames siate ring ler bukit, sangkan titah widhi dados kasor ida Dalem Tekawa ring payudan tur putrane kalih diri lanang istri kantun rare sane lanang maparab Dalem Tekawana Giri arin nyane sane istri maparab Ni Diah Dewi Beda Geni makekalih putra puniki kasukserah kaupekara antuk sang nateng Banjar sira Ida Wayabia treh Brahmana Sidimantra.

14. Bawosang mangkin Ki Wayahan Kau pageh ngelarang kedarman matulung ring wong lara ninutin kadi leluhur nyane ida Dalem Tarukan setate asuci laksana angambek sang resi tunggil ring sang nateng Banjar pada asah pada asih salunglung sabayantaka, Irika aris Ki Wayahan Kau agingsir jenek ring Bebanjaran Dawan lan Ki Wayahan Kau kejangkepang ring putran Dalem Tekawa, Ni Diah Dewi Beda Geni. Ni Diah Dewi Beda Geni aganti aran anama Ni Luh Banjar Sari. Yukti Ni Luh Banjar Sari dreda bakti alapi rabi ring Ki Wayahan Kau tur sida adruwe putra satunggal anama Ki Gede Singgihan utawi De Singgihan. De Singgihan ngalap rabi treh De Pasek Kayuan anama Ni Luh Pasek. Sue tan madruwe putra mapan polih ngebah taru Eha ring rawa – rawa ne dumun keangge saang. Irika aris De Singgihan rasa kaarad kayun nyane tur rahina wengi De Singgihan tan side sirep rasa andrawang – andruwung kayun nyane. Irika aris De Singgihan ayasa ring tungak kayu Eha-ne punika apeken lami nyane. Sangkan langgeng yasania dados tumedun Ida Hyang Tri Purusa asabda pingit……………………………………………
“Buh kita warih Tarukan kita, sangkan langgane kita ngarusak pakubon memene. Sangkan meme eman ri kita yan tan semangkana pejah pwa kita, anging ta kita mangke asalin ta kita. Yan tan kita hatinuta ri pawarah meme tan sida kita adwe sentana. Mangke rengen akena kita, kita lan sentananta riokas tan wenang anuluk aken saang Eha muang anadi aken repangananta, juga kidang tan wenang. Kita De Singgihan katekeng santananta juga tan wenang mangan asurud ayu wong len. Mapan kita warih Tarukan rah wiku jati, kita semangkana mengeta kita riokas. Yan kita murug dadi ta kita nep – nep namu – namu uled baled surud merta tan katemu cucu buyut riokas muang ring tunggak Eha eki tanggunakena palinggih yan semangkana sida kita adruwe sentana.”
Semangkana sabdan Ida Hyang Tripurusa dadita sahasa umenget sira De Singgihan ring angga sekadi jati mula tur rasa menang aketi kayunnyane mapan sadia yasane mapikolih.

15. Durung wenten asasih laminnya saget bobot Ni Luh Pasek tur sida adruwe putra tigang diri, kang wayah anama De Wayah Rawa Nengan, sane kaping kalih De Taru Tapa Wana, kaping tiga anama De Padang Kedisan. Sami sutan - sutan De Singgihan seneng ngulik sastra tinut ring catur guru, nika mawinan makuweh para sang nateng ler bukit akanti sami pada asih. Irika aris De Singgihan lan putra makasami anawur bisama nangunang palinggih ring genah taru Eha punika. Sane katangun palinggih Gedong Betari anama palinggih I Ratu Betari Dewa Ayu Taman. Asapunika taler merajan ketangun merajan jangkep lan palinggih betara kawitan Dewa Gede Muter. Amenika mrajan ketangun tur sampun puput aswa raja karya ring warsa: surya margana bumi ngawindu. Kapuput antuk Ida Bagawanta Banjar, tirta satunggilan dalem tirta Gunung Agung, Gunung Batur lan Kayangan - kayangan Desa. Asapunika jenek taler kaswarang jeroan kuri. Mawit mawos jero punika umah, umah punika dalem, kuri punika pamedalan, pemedalan punika pemetuan, pemetuan nika pemijilan. Bawos jumahan kuri punika tan tios sane mijil irika De Singgihan mawit saking warih dalem.

16. Caritayang yan akudang warsa sampun puput swa raja karya, mapan De Singgihan sampun werda dados seda De Singgihan ngungsi sunia niskala. Irika sang putra makasami matetelas kayunnyane sami, subakti ring ida sang bapa ri telenging atiwa – tiwa tur ida sang abagawanta Banjar lan ida Dalem micayang utusan mangda nunas kulit angge - anggean dalem. Sane kapica dados ngangge metrilaksana, megunung pitu, meancak taman, meubes-ubes, mekarang liman, megunung pitu, metalasa, mepatrang, mekimul, mepetulangan lembu ireng, bedusa naga kaang, wenang mebade tumpang sia, yan abiseka ratu metumpang solas, metetelasan, tatebusan nista madia utama. Yan utama 8500 nikel kaping trini, yan madia 4700 nikel tri asta dura, yan nista 2700 nikel catur asta dura, yan nistaning nista 1700 nikel catur tri long catur angusta, makajang dasa bayu juga angambek sakewenang sekama-kama dadi manut desa mawa cara. Nunas tirta pemuput ring ida I Ratu Betari Betari Dewa Ayu Taman, ring ida betara kawitan ida Dewa Gede Muter, tirta kayangan jagat, tirta satungilan lan tirta resi. Amenika pemargin De Singgihan ritatkala atiwa – tiwa, tur putrane sami sampun pada ngalap rabi. De Wayah Rawa Nengan ngambil rabi treh bendesa anama Ni Luh Desa sida aputra tigang diri lanang istri. Kang wayah anama De Wayahan Desa, kaping kalih De Bendesa Sabeng puri, niki aganti sang bapa ring jumahan kuri. Sane paling alit istri anama Ni Luh Padang Sari tur kaambil ring ida sang nateng sukasada dados arda nareswari. De Taru Tapa Wana ngambil rabi treh Ki Pasek Wayahan Gobleg, anama Ni Luh Pasek sida adruwe putra petang diri. Kang wayah anama De Wayahan Padang, kaping kalih De Padang sate, kaping tiga De Padang Mulia, kaping pat De Padang Aya. Sami putrane ngalih jenek linggih, De Wayahan Padang ngungsi jagat Gobleg, De Padang Sate jenek ring Munduk, De Padang Mulia ring Padang Bulia, De Padang Aya di Sukasada. Sira De Padang Kedisan ngambil rabi treh Arya Kedisan anama Ni Gusti Luh Miber sida aputra kalih diri, kang wayah anama I Gede Singgih nulad aran leluhur, kaping kalih anama I Gede Arya Nengan. I Gede Singgih ngungsi jagat Ularan, I Gede Arya Nengan ngungsi jagat Mayong.

17. Caritayang mangkin De Wayahan Desa aganti sang bapa ring Jumahan Kuri taler sampun sida ngalap rabi anama Ni Luh Aseman, tur sida adruwe putra petang diri. Kang wayah anama De Wayah Nengan, kaping kalih De Kau Kalpa Wana, kaping tiga istri anama Ni Luh Arum Sari, kaping pat anama De Kau Muntik. Amenika treh Ki Wayah Kau ngalimbak ring jagate pada juang saling kejuang, sumbah pada sumbah. Mawit saking Lontar Prasasti Warmadewa Tatwa apupulan Sang Hyang Aji Saraswati muang Hyang Kawi Swara Murti. Wit windu tangan Karo metu sunia buana las carya ninggal kadang sanak nemu pati rwa bineda kadi jalarang manusa tikang buana juga amuter sarwa maurip ring jagate.

Om sidhi rastu tastastu rastu,
Om sukem byawantu purnam byawantu sapta werdayantu.

Batan Nyuh, 27 Juni 2011
Sida katedun antuk,

( Ida Resi Agung Oka Dwidja )

Mawit saking Lontar Warmadewa Tatwa magenah ring Griya Alit Kaleran, Umadiwang Ds. Batan Nyuh Kec. Marga Kab. Tabanan Prov. Bali